Springfontein konsentrasiekamp

Gebeure in die Springfonteinkamp het bygedra tot die ontwerp van die Vrouemonument.

Die sentrale beeldegroep aan die voet van die gedenknaald van die Vrouemonument in Bloemfontein.
President M. T. Steyn het die gedagte van die vrouemonument uitgespreek.
Die vrouemonument is deur Frans Soff ontwerp,
Emily Hobhouse het die sentrale beeldegroep geskets en Anton van Wouw was die beeldhouer daarvan.

So het die beeldegroep by die Vrouemonument tot stand gekom

Op 15 Mei 1901 het Emily Hobhouse Springfontein in die Suid-Vrystaat besoek. In die konsentrasiekamp aldaar was reeds 3000 vroue in die bittere koue. Sy skryf:

Die mense wat daar saamgehok was, het geen tente gehad nie. Sommiges het onder die treintrokke ingekruip en ander het stukkies seil by die Tommies gebedel. Hulle het 'n paar stokke in die grond gesteek en die seil daaroor gegooi, om noodskuiling te maak waarbinne 'n mens nie kon regop staan nie.

Ek is na een van die skuilings geroep om na 'n siek kind te kyk. Die moeder het op 'n kissie gesit met die kind op haar skoot. Sy het niks gehad om vir die kind te gee nie en dit was duidelik dat die kind se toestand vinnig verswak het.

Ek het iemand na die opsigter van die kamp, 'n myl daarvandaan, gestuur om hom iets vir die siek kind te vra, maar hy het laat weet dat hy net vir die kamp voorraad lewer.

Daar was niks wat ons kon doen nie. In eerbiedige stilte moes ons toesien hoe die kind sterf.

Die moeder het nie beweeg of getreur nie.

Dit was haar enigste kind. Sonder trane en doodsbleek het sy daar gesit.

Sy het nie na die kind gekyk nie, maar na die dieptes van smart wat verder was as alle trane. 'n Vriendin, wat agter haar gestaan het, het die Here aangeroep om hierdie tragedie te aanskou, terwyl ander vroue om haar op die grond troosteloos gehuil het.

Hierdie toneel het 'n onuitwisbare indruk op my gemaak. Dit was asof al die elemente van tragedie in hierdie land saamgevloei het onder daardie stukkie flenterseil wat nie die son, wind of reën kon keer nie!

Jare later, toe mnr Van Wouw (Anton van Wouw, wat ook die Oorlogsmonument ontwerp het) Rome toe gekom het om die opdrag uit te voer, het ek hom vertel van die toneel wat vir my die uitbeelding en kern van die tragedie was: Gebroke vroue en 'n sterwende kind.

Vandag is die sentrale monumentale beeldegroep op die voetstuk voor die gedenksuil van die Vrouemonument vir die ontvanklike gemoed, die aangrypendste.

Aan die linkerkant sit 'n vrou met blote hoof en 'n uitgeteerde, sterwende kind op haar skoot. Moedverlore kyk sy ver oor die Vrystaatse vlaktes. Sy is van droefheid oorweldig, verby trane, die ene wanhoop. En tog, uit haar oë spreek die boodskap: My kind is dood, maar ek sal nie geheel en al uitsterwe nie. My volk sal nie uitgeroei word nie.

Langs haar staan 'n vrou, en hoewel droefheid ook uit haar ganse wese spreek, kyk sy fier na die ooste, siende die Onsienlike, 'n nuwe daeraad vir die Boere-Afrikanervolk wat deur die duisternis van smart sal breek.

Die patos en die ontsettende weemoed wat uit die geheel, uit die grootse, sterk liggame en die deur smart verskerpte en gelouterde gelaatstrekke spreek, is oorheersend. Tesame met die twee sypanele wat hartroerende kamptonele uitbeeld, word weemoed en hoop tot so 'n patos verhef, dat dit iedereen diep in die hart gryp.

 Springfontein-konsentrasiekamp    200 Vroue en kinders sterf

Suid van Trompsburg lê Springfontein. In die kerkhof by hierdie klein dorpie is daar 200 grafte van vroue en kinders wat gedurende die wrede oorlog tussen Boer en Brit gewoed het. Hierdie grafte is 'n stille getuie van die dapper, maar magtelose slagoffers, wat in die Britse konsentrasiekamp te Springfontein omgekom het.

Ander Vrystaatse kampe