| |
Kleredrag tydens die Tweede
Vryheidsoorlog
|
| |
|
Vrouedrag tydens die Tweede
Vryheidsoorlog |
| |
| Bloese en rompe (Inligting
soos verskyn het in De Camp Courant nommer 4) |
| |
| Teen die tyd dat die oorlog in 1899
uitgebreek het, was daar 'n klompie Boerevroue wat baie welgesteld
was. Daar was egter ook dié wat maar gesukkel het om 'n bestaan te
voer.
Dié wat dit kon bekostig, het klere by die groot
winkels op die dorpe en in die stede gekoop en dikwels selfs per
katalogus van oorsee af bestel. |
| |
|
Kliek duimnael vir groter
weergawe
Fotobyskrif: 'n Groep
vroue in 'n Vrystaatse konsentrasiekamp.
Foto voorsien deur die Nasionale Kultuurhistoriese Museum |
Alternatiewelik is 'n prentjie uit 'n tydskrif na 'n kleremaakster geneem,
terwyl baie ook hulle eie klere gemaak het.
Mense het natuurlik werksklere en kisklere gehad. Dit
het nie soseer in snit verskil nie, maar beslis in materiaaltipe en
versiering.
‘n Plaasvrou
sou nie in 'n syrok staan en seep kook nie. Verder was daar plaasvroue,
dorpenaars en stedelinge.
|
| |
|
Foto's wat
skuins voor die Oorlog geneem is, toon baie Boerevroue in deftige, modieuse
drag, maar daaraan sou die oorlog 'n einde bring.
Die Engelse se
afbrand van huise en vernietiging van besittings, het veroorsaak dat menige vrou
slegs die klere aan haar lyf oorgehou het.
Gevalle
is opgeteken waar vroue 'n paar rokke oor mekaar aangetrek het vir ingeval hulle
weggevoer sou word. Dikwels was dit die kisklere wat gered is.
Met
verloop van tyd het klere al skaarser geword en het vroue vir hulleself van al
wat lap is - tot Kakiekomberse en saggebreide leer - klere gemaak. Rokke is oor
en oor gelap.
|
| |
|
Fotobyskrif: Die
Boerevroue was fyn, netjiese mense, wat selfs in die Britse helkampe
nie hulle waardes verloor het nie. Elizabeth van Niekerk, gebore
Davel (links) en twee vriendinne was in die konsentrasiekamp naby
Durban. Die dame in die middel het al drie hierdie rokke in die kamp
gemaak van materiaal wat sy kon red toe die kakies haar huis
afgebrand het.
Photo: Boer woman, were dainty and neat people, did
not loose their values in the British hell camps.
Elizabeth van Niekerk, (maiden name Davel
(left) and two friends, were in the concentration camp near Durban.
The lady in the middle made al three dresses for material she was
able to rescue from her house before it was burnt down by English
soldiers (Khakis) |
 |
| |
|
Emily Hobhouse
skryf hoe menige vrou haar naaimasjien gered het en kamp toe geneem het.
Sy en
haar komitee, wat probeer het om die lyding in die kampe te verlig, het menige
hulpbehoewende vrou en kind van klere voorsien, wat wyd en syd ingesamel is.
Hulle
het ook materiaal uitgedeel, waarvan die vroue dan self klere gemaak het.
Na die oorlog was die situasie net so erg. Baie vroue
het nog steeds slegs die rokke waarin hulle kamp toe is, besit. In
so 'n geval moes 'n vrou dikwels langs die water sit en wag vir die
rok om droog te word nadat sy dit gewas het, voordat sy met haar
dagtake kon voortgaan. Veral in die winter was dit erg.
|
| |
|
Kliek duimnael vir groter
weergawe
Fotobyskrif: 'n
Paar Boerevroue wat tydens die Tweede Vryheidsoorlog in die tronk
beland het, met tipiese drag uit daardie tyd. |
Oor die
algemeen is rompe met bypassende stywe lyfies of losser bloese van 'n ander
materiaal gedra, dikwels met 'n bypassende baadjie daarby.
Daar is volle besonderhede, asook patrone, in 'n
handleiding beskikbaar. Dit is deur die Nasionale Kultuurhistoriese
Museum gepubliseer.
Vir
meer besonderhede kan André Malan of
Annemarie Carelsen genader word. |
| |
|
Kinderklere tydens
die Tweede Vryheidsoorlog |
|
(Bydrae geskryf deur
André Malan) (Inligting soos verskyn het in De Camp Courant nommer
6) |
| |
|
Teen
die tyd dat die Tweede Vryheidsoorlog uitgebreek het, het kindermodes al 'n
rewolusie ondergaan. Voorheen het kinders meestal soos miniatuur weergawes van
hulle ouers gelyk. Eers teen die einde van die Victoriaanse era het kinderklere
verander, hoofsaaklik te danke aan verbeeldingryke sketse van
kinderboek-illustreerders. Te oordeel aan foto's uit daardie tyd, was die Boere
heel bewus van dié neiging.
Die
Boerekind het altyd iets op die kop gehad; die seuns vilt- of strooihoede en die
dogters kappies.
Seuntjies het knielengte kortbroeke met kruisbande, langmouhemde en baadjies
gedra. Knielengte swart kouse is vir spesiale geleenthede saam met skoene
aangetrek. Vir kisdrag was 'n deftige fluweelpakkie met 'n kantkragie gewild vir
klein seuntjies. Ook matroospakkies is gedra.
Ouer
seuns het onderbaadjies gedra. Die oorskakeling na langbroekdra was 'n
aanduiding dat 'n seun man word.
Dogtertjies het rokkies met hoë lyfies, waaraan die rompe ingeryg is, gedra. Die
romp het tot net onder die knie gehang. Pinafore-tipe voorskote is bo-oor gedra
om die rok te beskerm. Ook hulle het swart kouse en skoene gedra.
Ouer
meisies se rokke het die snit van hulle ma's s'n begin volg; meestal 'n romp met
los bostuk of bloes, maar eers as sy haar Boerematriek geslaag het, is die rok
se lengte tot op die enkels verleng.
Soos
die oorlog gevorder het, het die kinders se klere agteruitgegaan. Dié wat
onverhoeds betrap is, was die slegste daaraan toe. Hulle klere was gou gehawend
en hulle was op die goedhartigheid van ander aangewese. Ander se ma's het hulle
vroegtydig 'n paar stelle klere oormekaar laat aantrek, sodat hulle langer
geklee kon bly. Met die wegvoering na die konsentrasiekampe, is mense met net
die klere aan hulle lyf toegelaat.
Emily
Hobhouse skryf egter dat talle kinders kaalvoet en sonder onderklere in die
dunste kleertjies in die kampe rondgeloop het.
|
| |
|
Hoed of kappie?
(Inligting soos verskyn het in De Camp Courant nommer 3) |
| |
|
Fotobyskrif: 'n Groep
Boerevroue in Newcastle met gewere en bandeliers, maar keurig geklee
in die mode van daardie tyd. Hier kan gesien word dat hoede, eerder
as kappies, as uitgaandrag gedra is. |
 |
| |
|
Het die Boerevroue tydens die Tweede
Vryheidsoorlog hoed of kappie gedra? Watter een sou meer gepas wees
om tydens die herdenkingsgeleenthede te dra?
Net soos die geval met die Voortrekkervroue, is daar 'n geykte
gedagte dat die vroue tydens die Tweede Vryheidsoorlog almal met
swaar, swart kappies rondgeloop het.
Die feit is egter dat daar teen die tyd dat die oorlog
uitgebreek het 'n wye sosiale spektrum onder die Boere bestaan het. Party was
welgesteld en party arm. Party het in of naby stede of groot dorpe gewoon en
ander afgesonderd op verafgeleë plase.
Die gevolg was 'n groot verskil in kleredrag. Vroue met groter
beursies en nader aan die geriewe van die winkel en professionele kleremakers,
het beter aangetrek as hulle armer susters.
Foto's uit daardie tyd wys dat, selfs in die
konsentrasiekampe, sowel die hoed as die kappie gedra is.
Die strooihoed of "boater" met sy vlak, plat bol en breërige
stywe rand was baie gewild, veral onder die jonger vroue. 'n Breë hoedeband van
gestreepte lint is om die bol gestrik. Een vrou het glad in hierdie lint geld
versteek voordat sy gevang is, en het daarmee geslaag om te oorleef.
'n Hoed van dieselfde vorm, getooi met drapeersels en vere,
wat dikwels aan die een kant optoring die lug in, is ook deur die ouer garde
gedra.
Die kappie het in verskillende vorms voorgekom, meestal swart
of wit van kleur, maar voorbeelde van lap met fyn kolletjies of patroontjies het
ook bewaar gebly.
Hierdie kappies is veral op die platteland gedra as beskerming
teen die fel son. Dikwels is 'n lap om die kop gewikkel voor die kappie opgesit
is.
Die sloopkappie is in 'n halfsirkel gesny en 'n skuifie om die
geronde kant op 'n reëlmatige afstand van die soom gewerk, waarin 'n toutjie
geryg is wat ingetrek is om die bol aan die een kant en die nekval aan die ander
te vorm. Die rand self is dubbel, met 'n tussenvoering, en deeglik deurgestik in
sierpatroontjies om dit styf te laat staan. 'n Valletjie wat in die middel
opgeryg of geplooi is, versier dikwels die kappie waar die rand ophou.
Bo en behalwe die lapkappie, was daar ook die sogenaamde
"bonnet", wat veral die ouer vroue as deftige drag gedra het. Dit was
kleinerige, ronde hoedjies van duur lap soos brokaat of fluweel of spesiale
hoedegaas, wat oor 'n draadraamwerk getrek is en met vere, glaskrale en
blinkertjies versier is. Dit is met twee lang linte wat om die ken gestrik is,
op die kop gehou.
Boerevroue wat periodedrag
vir die feesgeleenthede wil aantrek, het dus 'n wye keuse van hoofbedekkings.
|
| |
| |
|
